حرم مطهر علی ابن موسی الرضا (ع) جغرافیایی  روشنی ست که مانند کهکشان راه شیری دور یکی یکدانه خورشیدش که ضریح امام هشتم قربانش بروم باشد، کلی سیاره و ستاره و شهاب سنگ و ...اینطور چیزها دارد و بین همه اینها ذره ذره ذره نورهایی که زائرانش باشند در رفت و آمدند. حالا تو بخواهی قصه این کهکشان و خورشید و ستاره هایش را بگویی شاید چندتا عمر بیشتر از عمر من و شما بخواهد. برای همین هر با کسی قد خودش آمده و یک گوشه کار را گرفته و داستانش را گفته و رفته است. حالا نوبت ماست که به اندازه قد قلممان به برخی از گوشه و کنارهای این جغرافیا سربزنیم.

این ماه فروردینی در بین اسامی رواق ها و صحن ها و ... حرم مطهر علی ابن موسی الرضا(ع) که میزبان زائران حضرتش بودند.   یکی از نام هایی که بسیار شنیده شده رواق امام خمینی (ره) بود. رواقی که سال هاست پاتوق زیارت های خانوادگی اهالی حرم شده است و دوستداران امام رضا(ع) معمولا بعد از چاق سلامتی با آقا معمولا ساعاتی را در این رواق می گذرانند و از برنامه ای متعددی که در این رواق تدارک دیده شده، بهره می برند. در ادامه با این رواق و سرگذشتش بیشتر آشنا می شویم.

محلی برای خانواده ها

وقتی برای زیارت و مناجات به حرم مطهر حضرت رضا(ع) وارد می شویم اولین چیزی که دوست داریم تجربه کنیم قرار گرفتن در یک فضای معنوی خانوادگی است. امکانی که در رواق بزرگ امام خمینی (ره) وجود دارد. این رواق دارای سه ورودی اصلی از طرف مسجد گوهرشاد، صحن‌های جامع و آزادی است. شب های قدر و مراسم و ویژه برنامه های مختلف را هم می توانید در این رواق زیبا و عظیم با حضور همه افراد خانواده در کنار هم تجربه کنید  و از معنویت حرم مطهر در کنار هم لذت ببرید. این امکان در دلیل شرایط زیارت در همه صحن ها و رواق ها فراهم نیست. پس اگر دوست دارید مادر و پدر و دختر و پسر همگی با هم زیارتی خانوادگی را داشته باشید سری به این رواق محترم بزنید.

محل دیدارها

رواق امام خمینی (ره)، درواقع صحن سـابق امام خمینـی یا صحـن مـوزه اسـت، که برنامه‌های رسمی حرم مطهر در آن برگزار می‌شود و بسیاری از زائران تجربه حضور در این برنامه‌ها را داشته‌اند. از نماز جمعه شهر مشهد گرفته تا سخنرانی سالانه رهبر معظم انقلاب در نخستین روز سال نو همه در این رواق بزرگ اجرا می‌شود. امسال هم طبق برنامه ای که سال های قبل تر، روز اول سال جدید مردم برای دیدار رهبری در رواق امام خمینی(ره) جمع شدند و دیدار نوروزی شان اتفاق افتاد. دیداری که دو-سه سالی به دلیلی شیوع بیماری همه گیر کرونا برگزار نمی شد.

این رواق حالا سالهاست خاطره دیدارهای نوروزی مردم و رهبری را در خودش ثبت کرده است. خاطراتی از جنس مردم و دلهایی که به امید دیدار پس از ساعتها انتظار رنگ روشنی می گیرد. رواق امام خمینی(ره) به جهت وسعت بسیار مناسب برنامه هایی ست که در حرم رضوی رقم می خورد.

رواق امام خمینی (ره) از جنوب به صحن جامع رضوی می‌رسد. قسمت غربی این رواق به صحن‌های گوهرشاد و قدس راه دارد و در قسمت شرق آن نیز مجموعه موزه‌های آستان قدس رضوی واقع شده است. قسمت شمالی این رواق هم به روضه منوره حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام و همچنین صحن آزادی منتهی می‌شود.

رواقی پر از نوای دلنشین مناجات

یکی از رسم و رسومات حرم مطهر رضوی که از قدیم الایام در ماه مبارک رمضان در محل حریم حرم مطهر ثامن الحجج برگزار می شده و امسال هم طبق سنوات قبل پا برجا بود، رسم زیبای مناجات خوانی در سحرهای ماه رمضان بود. امسال از روز دوم فرورین همزمان با اولین سحرگاه ماه مبارک رمضان و با حضور زائران و مجاوران امام رضا(ع) مناجات خوانی سحرگاهی توسط حاج محمود کریمی در رواق امام خمینی(ره) با قرائت دعای افتتاح برگزار شد. از اولین سحرگاه تا امروز ادامه داشته و تا پایان ماه مبارک رمضان به مدت 30 شب این مراسم ارزشمند مناجات خوانی همراه با ادعیه خوانی و روضه خوانی پابرجا است. کسانی که اهل شب زنده داری هستند و شب ها و سحرهای ماه مبارک رمضان را از دست نمی دهند همه این شب ها را با مناجات خوانی در رواق امام خمینی(ره) به سحر رسانده اند. ویژه برنامه این مناجات خوانی هم هر شب با عنوان «نجوای نقاره» به صورت زنده از شبکه افق پخش می شود. رواق امام خمینی(ره) امسال میعادگاه عاشقان حضرت حق بوده است. میعادگاهی که سالهاست محل برگزاری مراسم و رویدادهای ویژه حرم رضوی است و زائران و مجاوران زیادی در این رواق عظیم گرد هم می آیند تا علاوه بر قرار گرفتن در معنویت مراسم در فضای سرپوشیده و با معماری جذاب، در فضایی آرام مناجات خانوادگی را تجربه کنند.

معماری رواق امام خمینی(ره)

در تعریف واژه رواق آمده است :رَواق یا پیشگاه‌خانه، فضاهای سرپوشیده ستون‌دار است یا از چشمه طاق‌هایی تشکیل یافته که در طرفین صحن یا میان‌سرای مسجد یا اماکن مذهبی ساخته می‌شود. دهانه اینگونه فضاها رو به صحن است و در ورودی مسجد را به شبستان یا گنبدخانه متصل می‌کند. م یتوان گفت رواق‌ها فضای سرپوشیده، نیمه‌باز و ممتدی هستند که برای ایجاد ارتباط بین مکان‌ها ساخته می‌شوند. شاید شنیده باشید که حرم مطهر امام رضا (ع) تا مدت ها متشکل از مرقد ایشان روضه منوره و مسجد بالا سر بود و در طی سالیان با بازسازی های متعدد رواق ها و صحن های به این مجموعه اضافه شدند. این رواق ها که بناهایی هستند با ارتفاع مختلف به‌مرور بازسازی شدند  و تغییراتی نیز در آن‌ها به وجود آمد. رواق های حرم مطهر مانند سایر نقاط حرم دارای ویژگی ها ی منحصرفردی در معماری و سایر هنرها هستند.

در مورد معماری رواق امام خمینی (ره)  باید بگوییم که به دلیل از بین نرفتن دید زوار در صحن جامع رضوی، ارتفاع این رواق با حداقل ممکن در نظر گرفته و ساخته شده است. به همین خاطر در طبقه زیرزمین ارتفاعی حدود ۵ تا ۶ متر و در طبقه همکف هم ۱۴ متر ارتفاع در نظر گرفته شده است.

در طرح معماری این رواق دهانه‌های وسیع با حداقل ستون گذاری مد نظر قرار گرفته است، موضوعی که به ارتفاع مناسب سقف هم کمک زیادی کرده است. محور به محور هر ستون در طبقه زیرزمین حدود ۹متر و در شبستان همکف نیز نزدیک به ۱۸ متر است.

بدنه رواق امام خمینی (ره) با کاشی معرق و سقف آن هم با گچ و آیینه تزئین شده است. تزئین شبستان با آیینه، گچ و سنگ است.

از جمله ویژگی‌های معماری رواق امام خمینی (ره)، باید به انطباق طرح معماری بنا با سازه قدیمی آن و عدم هرگونه دخل و تصرف در معماری گذشته در جاهایی اطراف صحن (مسجد گوهرشاد) اشاره کرد، به طوری که هیچ تغییری در نماهای برجای مانده اعمال نشده است.